از آنجایی که ماساژ در سطوح مختلف از جمله جسمانی، روانی، هیجانی واجتماعی تاثیرگذار است به طرق مختلف می توان ازفواید ماساژ بهره برد. با نیلوفر آبی همراه باشید.
ماساژی که به صورت تخصصی و دقیق اجرا شود قابلیت عملکردی افراد را از دو طریق میتواند افزایش دهد:
- بهینه سازی عوامل عملکردی
- حمایت از روند ترمیم در بافت های نرم
بهینه سازی عوامل عملکردی
انواع مختلف ماساژ دارای تاثیرات چشمگیر مثبتی بر عوامل عملکردی مانند سلامت عضلات و بافت های همبند،دامنه ی حرکتی طبیعی عضلات و مفاصل ، توان فیزیکی افراد بوده و همچنین آرامش ذهنی، هوشیاری و تمرکز را به حداکثر می رساند.
از طرف دیگر ماساژ به کاهش عوامل منفی مانند اختلال در عملکرد عضلات و بافت های همبند، محدودیت در دامنه حرکتی عضلات ،کاهش انرژی ، عدم شادابی، درد و اضطراب کمک می کند.
حمایت از روند ترمیم بافت های نرم
ماساژ باعث می شود بافت های نرم به روش های مختلف بهبود یابند. برای مثال:
- ماساژ دورانی باعث ارسال مواد مغذی سالم به منطقه آسیب دیده و دفع مواد زائد سلولی می شود.
- ماساژ تخلیه لنف باعث کاهش تورم اولیه و احتمال آسیب ثانویه به وجود آمده حاصل از افزایش مایعات در فضای آسیب دیده می شود.
- ماساژ آرامش بخش، عملکرد سیستم ایمنی را ارتقا می دهد.
- ماساژ مالشی عمیق شکل گیری طبیعی بافت جوشگاهی را بهبود بخشیده ودر پیشگیری و از بین بردن چسبندگیهای بافت های همبند موثر است.
*** روشهای مختلف ماساژ باعث ایجاد اثرات اولیه و ثانویه می شود که یا به صورت آنی در عملکرد تاثیر می گذارند ویا تاثیری فزاینده و تدریجی دارند. به کمک زنجیره عملکرد به خوبی می توان اتفاقات ایجاد شده در ماساژ را درک کرد.
اکنون بجاست که به تاثیرات اولیه ی انواع مختلف ماساژ به تفصیل بپردازیم:
افزایش گردش خون:
گردش خون خوب برای ارسال مواد مغذی به عضلات و سایر اندام ها جهت عملکرد سالم و نیز دفع مواد زائد حاصل از فعالیت های شدید بدنی امری ضروری است. افزایش گردش خون و لنف از جمله تاثیرات اولیه در ماساژ غربی است که تاکنون مورد بررسی واقع شده است. ساز و کارهای متعددی ممکن است در استفاده از ماساژ جهت افزایش گردش مایعات درگیر شوند. برای مثال افزایش گردش خون ممکن است نتیجه ی اثرات مکانیکی مستقیم ماساژ روی عروق و حرکت مایعات نیز در نتیجه ی رهاسازی عوامل شیمیایی یا تغییر در گردش خون ناشی از واکنش های رفلکسی و سیستم عصب خودمختار نسبت به تحریک بافت ها باشد.
روش های اختصاصی ماساژ برای افزایش گردش مایعات شامل مالش سطحی، حرکت های سراندن ،ورز دادن و افشار ریتمیک ست. برای نتایج بهتر میتوان این شیوه ها را با یکدیگر ترکیب کرد. همچنین در طی ماساژ جریان مایعات لنف در بافت های طبیعی افزایش می یابد که به جهت تخلیه ی لنف ها می بایست در جهت جریان طبیعی لنف حرکات صورت گیرد.
آرام سازی عضلانی:
انقباض های مکرر عضلانی در حین فعالیت های نا مناسب روزمره ، تنش ها و اضطراب های مکرر، منجر به سفتی و سختی عضلات خواهد شد. در طی استفاده از ماساژ عضله با تنش بیش از حد به وضعیت طبیعی خود باز می گردد یا به صورت موقت ناحیه ی ماساژ داده شده شل میشود و آرام سازی عضلانی اتفاق می افتد.
روش هایی از ماساژکه به صورت ویژه برای آرام سازی عضلانی استفاده می شوند؛ عبارتند از حرکت های سراندن و ماساژ دادن به صورت ریتمیک است و ترکیب چندین تکنیک با یکدیگر باعث افزایش گردش خون نیز می شود.
همچنین با استفاده از روش هایی چون فشار مستقیم ، کشش ملایم، نزدیک کردن و مهار دوسویه می توان برای رفع گرفتگی های عضلانی استفاده کرد.
جداسازی عضلات و بافت های همبند:
چسبندگی بافت ها روی یکدیگر، ایجاد مزاحمت در حرکت کرده و دامنه ی حرکتی مفصل ها را محدود می کند. این چسبندگی ها پیوسته مانع از اجرای حرکت ها به صورت نرم، متوالی و پیوسته می شوند به همین منظور به جهت رفع چسبندگی ها تکنیک هایی چون حرکت های عرضی، ورز دادن، لوله کردن پوست چسبندگی های بوجود آمده در عضلات و بافت های همبند مانند تاندون ها و رباط ها را از بین می برد.
طبیعی سازی بافت های همبند:
وضعیت بافت های همبند می تواند اثر عمیقی بر توانایی بدن در اجرای حرکت سریع و پرتوان و در عین حال ظریف داشته باشد. بافت های همبند در نواحی یافت می شوند که عضلات فیبر های عضلانی را احاطه میکند و رباط ها و تاندوم هارا شکل می دهد.
این بافت ها ویژگی خاصی بنام تیکسو تروپی دارند. بر اساس این ویژگی زمانی که بافت ها به حرکت درمی آیند نرم تر شده و هنگام عدم تحرک سفت تر می شود.
بافت های همبند تحت فشار یا عدم تحرک مزمن مستعد خشک شدن و از دست دادن انعطاف پذیری و خاصیت ارتجاعی خود هستند. ارتباط بافت های همبند با سایر بافت های اطراف خود و حتی دورتر باعث می شود تا بافت همبند مبتلا به این مشکل کل حرکت را تحت تاثیر قراردهد. عمل مکانیکی ماساژ برای درمان و بهبود این وضعیت ایده آل می باشد.
با اعمال فشار،کشش و مالش دمای بدن بالا رفته و سطح انرژی بافت به آرامی افزایش می یابد. این انرژی افزایش یافته باعث بیشتر شدن ماده زمینه ای شده که این ماده به صورت سیال بوده و در آن تبادل مواد غذایی ومواد زائد بهتر و موثرتر صورت خواهد گرفت.
شکل گیری غیرطبیعی کلاژن های بافت های همبند فیبروژه نامیده می شودکه با روش های ماساژ مانند: ورزدادن¸ مالش عمیق و کشش رفع خواهد شد. بافت های همبند سالم نتیجه حفظ و نگهداری مایعات بیشتر در ماده زمینه اند که برای پیشگیری و رفع چسبندگی ها موثر واقع می شوند.
رفع گره های عضلانی:
کشیدگی مکرر نامناسب¸ ساختار و وضعیت مکانیکی ضعیف بدن و ضربه ها میتواند منجر به ایجاد نقاط گره ای در عضلات و تاندون ها شود.
گره های عضلانی، علاوه بر درد، منجر به محدودیت در حرکت، ضعف در میزان حداکثر نیرو،انقباض در عضلات آسیب دیده و تنش عضلات در نواحی مجاور می گردند. تمامی این موارد عواملی هستند که از عملکرد مطلوب جلوگیری می کنند.
فشار مستقیم، توام با ورزدادن روی نقاط گره ای¸ روش مناسب برای رفع این نقاط می باشد.
آرام سازی عمومی :
حرکت های سراندن آهسته¸ نرم و ریتمیک به ویژه روی پشت¸ سیستم اعصاب پاراسپاتیک را فعال کرده و باعث واکنش آرام سازی می شود. فوائد مهم جسمانی و روانی آرم سازی شامل کاهش مصرف اکسیژن، افزایش شدت و توالی امواج آلفای مغز مربوط به آرام سازی عمیق، کاهش سطح هورمون ها اضطراب و استرس در خون، کاهش ضربان قلب ، تنفس آرامتر، افزایش جریان خون ارگان های داخلی می باشد. واکنش آرام سازی¸ پدیده طبیعی ذهنی-جسمی است. بدین معنا که گاه در ابتدا با انجام حرکات ریتمیک مالشی و منظم اثرات آرامش بخش ذهنی ایجاد شده و این آرامش خود آرام سازی بدن و عضلانی را به همراه می آورد. و گاه برعکس آرام سازی عضلانی¸ رفع گرفتگی و اسپاسم ها آرامش را به بدن و به تبع آن به روان فرد ماساژ گیرنده می بخشد.
* تنفس عمیق و آرام من الجمله روش هاییست که به منظور آرام سازی استفاده می شود. همچنین ترشح هورمون اندروفین در اثر ماساژ خود از عوامل کاهش اضطراب و تشویش در ماساژ گیرنده می باشد.
افزایش سطح هوشیاری و شفافیت ذهنی :
افزایش سطح هوشیاری و شفافیت ذهنی عامل مهمی در افزایش سطح کیفی زندگی و راندمان فعالیت های روزمره است . تکنیک هایی که با سرعت زیاد و با به کارگیری از روش های تحریک کننده حواس استفاده می شود، اغلب برای افزایش قدرت ذهنی طراحی شده اند.
چرا که افزایش سطح هوشیاری با تحریک های حسی و افزایش گردش خون مغز رابطه ی مستقیم دارد. به علاوه آرامش فکری و ذهنی باعث افزایش تمرکز و توجه در افراد می گردد. پژوهش ها نشان می دهد که جلسه های کوتاه مدت ماساژ (30-15دقیقه ای) با آهنگ سریع و با استفاده از روش های محرک حواس مانند: ضربه زدن، تحریک فعال مفصل ها باعث افزایش هوشیاری میشود.
تاثیرات ثانویه ماساژ شامل مواردیست که درنتیجه استفاده مکرر از ماساژ و بهره مندی از تاثیرات اولیه حاصل می شود. برای مثال: پیشگیری و از بین بردن چسبندگی ها باعث حرکت های آزادتر و روان تر و بدون درد در عضلات شده که این امر خود باعث انجام فعالیت های روزمره با نشاط بیشتر و احساس خستگی کمتر می باشد.
یا در مثال دیگر ، افزایش گردش خون باعث افزایش اکسیژن رسانی به عضلات که درنتیجه آن بهبود سوخت و ساز عضلانی و نهایتا افزایش انرژی و نشاط روزمره می گردد.
به همین منظور به پاره ای از تاثیرات ثانویه ی انواع مختلف ماساژ به تفصیل می پردازیم :
انرژی بیشتر :
انقباضات مکرر عضلانی اغلب بر اثر حرکت های ناصحیح و مکرر و یا به صورت ناخودآگاه در اثر تنش، اضطراب، استرس ویا در عضلاتی که دچار تنش بیش از حد مزمن(اسپاسم ها) هستند به وجود می آید. که این مساله باعث اختلال در سیستم دفع مواد زائدو تغذیه ی نامناسب عضلات خواهد شد که نهایتا شاهد تخلیه ی انرژی و خستگی مفرط روزمره خواهیم بود.
ماساژ به افزایش گردش خون، تسریع در دفع مواد زائد ،تامین مواد غذایی مورد نیاز برای تغذیه بیشتر عضله کمک می نماید. بنابراین شخصی که بصورت مستمر از ماساژ بهره می برد دارای عضلاتی سالمتر، توانمندتر و پرانرژی تر خواهد بود. عضلاتی که بصورت صحیح و مرتب تغذیه شده اند.
آزادی حرکت در مفاصل :
برخی از ویژگی های بافت های نرم می توانند حرکت های مفاصل را محدود کنند. این موارد شامل: تنش زیاد عضله، چسبندگی ها، گره های عضلانی، کوتاهی و عدم انعطاف پذیری بافت های همبند، وجود بافت های فیبروزه در عضله و بافت همبند می باشد. استفاده از روش های مناسب ماساژ باعث کاهش موارد ذکر شده گشته و امکان دامنه ی طبیعی حرکت مفصل را فراهم می سازد.
کاهش درد :
اثر ماساژ بر کاهش درد به خوبی اثبات شده است به دلیل اینکه احساس درد وابسته به علل و عوامل زیادی می باشد؛ سازو کارهای کاهش درد با استفاده از ماساز نیز بسیار متنوع است.
این سازوکارها شامل:
- آرام سازی عضله و افزایش گردش خون
- رفع گره های عضلانی
- افزایش ترشح دو هورمون اندروفین و سروتونین
- افزایش خواب
- نظریه ی کنترل گیرنده های حسی درد می باشند که در ادامه به توضیح هریک از سازو کارهای فوق می پردازیم.
- با روش آرام سازی عضله ،رفع اسپاسم ها و بهبود گردش خون به تسکین درد مرتبط با افزایش بیش از حد تنش و به دنبال آن کم خونی کمک می کند. چرخه ی درد- اسپاسم- درد به علت تنش عضلانی است که به صورت متناوب می توان آن را با استفاده از ماساژ برطرف کرد.
- رفع گره های عضلانی با استفاده از تکنیک های فشاری تخلیه ی لنف به مرور زمان رفع شده و فرد ماساژگیرنده در پایان هر جلسه نسبت به جلسات قبل از درد کمتر و سبکی بیشتردر عضلات بهره مند می گردد.
- نتایج آزمایشات مکرر ثابت کرده که ماساژباعث افزایش رهاسازی اندروفین از سیستم عصبی مرکزی میشود که این امر خود باعث تعدیل انتقال پیامهای درد میشود. این امر هم بدلیل تاثیرات فیزیولوژیک و هم روانی ماساژ می باشد.
در اثر ماساژ میزان سروتونین در بدن افزایش یافته و از آنجایی که سروتونین باعث تسکین درد و آرامش بخشی می گردد‚ سروتونین تولید شده در بدن به صورت طبیعی نیز درد را کاهش می دهد. - ماساژ با افزایش خواب به کاهش درد کمک می کند. در حین خواب عمیق، سوماتراستاتین (ماده ای شیمیایی که باعث کاهش درد می شود.) افزایش می یابد. از سوی دیگر محرومیت از خواب باعث آزادسازی ماده Ƿ (عامل افزایش احساس درد) می شود. پس در فردی که خواب کافی ندارد به دلیل کاهش قوایی و تولید ماده یǷ احساس درد افزایش می یابد. تا حد زیادی ماساژ از نوع آرامش بخش خواب راحت را تسریع و به کاهش درد کمک می نماید.
- نظریه ی کنترل گیرنده های حسی درد بیان می دارد که محرک فشار و سرما در نخاع نسبت به محرک های درد با سرعت بیشتری دریافت می شوند. بنابراین دریچه های عصبی روی درد بسته می شوند؛ با بکارگیری فشار از طریق ماساژ بر ناحیه ای که دچار گرفتگی و اسپاسم شده، تکانه های درد عمل نمی کنند. این سازوکار به عنوان یک دلیل برای ایجاد و بی حسی موقتی و زودگذر در تکنیک مالشی عمیق در درمان بافت های همبند آسیب دیده استفاده می گردند
- برای آنکه هر فرد در موقعیت های مختلف زندگی، واکنش های مناسب و متناسبی داشته باشد؛ لازمه آن در گام اول دارا بودن هیاجانات فردی متناسب با آن شرایط می باشد. برای مثال پایین بودن سطح محرک های هیجانی در فرد باعث احساس سنگینی،سستی؛ تنبلی یا خواب آلودگی می گردد و برعکس بالا بودن سطح محرک ها نیز باعث بیتابی،حواس پرتی و حتی دلواپسی و بی قراری در فرد می گردد که در هر دو صورت باعث اختلال در عملکرد صحیح و متناسب فرد خواهد شد.
تکنیک هایی از ماساژ می تواند سطح این محرک های هیجانی را در وضعیت مطلوبی قرار دهد. برای مثال ماساژهای آهسته نرم و آرامش بخش با تعداد زیادی از حرکت های لغزشی و سراندن می تواند تاثیری آرامش بخش در فرد ماساژگیرنده داشته باشد. و از سوی دیگر‚ ماساژ با تکنیک های سریع‚ منسجم و تند با استفاده از فشردن و ضربه بر روی عضلات می تواند انرژی بخش و نشاط آور باشد. - نگرش منفی به زندگی می تواند باعث کاهش انگیزه برای تلاش کردن و عملکرد صحیح و مناسب باشد. ماساژ می تواند با کاهش عوامل تضعیف کننده احساسات مطلوب (مانند درد، استرس،اضطراب و تشویش) و رهاسازی افزایش دهنده های خلق و خوی طبیعی و سالم (مانند اندروفین) کمک به افزایش روحیه و نگرش مطلوب تر شخص به رویدادهای زندگی شخصی فرد گردد.
منابع: پاتریشیا بنجامین- ماساژ ورزشی-دکتر فریبرز هوانلو-1389DR. Kenny cw NG ,The effectiveness of massage therapy
